Η σχεδόν μυστηριώδης θεραπευτική δύναμη των βοτάνων και η ικανότητά τους να καταπραΰνουν τον πόνο είναι γνωστή πριν από την ανακάλυψη της γραφής. Ο άνθρωπος ανακάλυψε, με τη διαδικασία της «δοκιμής και του λάθους», ποια από τα τοπικά φυτά ήταν αποτελεσματικά στη θεραπεία των ασθενειών και η γνώση αυτή μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά τόσο προφορικά όσο και με πρακτική διδαχή..
Τεχνουργήματα από διάφορους πολιτισμούς, όπως τοιχογραφίες από τάφους, ανάγλυφα, πινακίδες με σφηνοειδή γραφή, μαρτυρούν τη σπουδαιότητα που είχαν τα βότανα για τους αρχαίους λαούς.
Ιστορικές πηγές αποδεικνύουν πως πρώτοι βοτανοθεραπευτές υπήρξαν οι Κινέζοι (υπάρχουν από το 3.000 π.Χ. χειρόγραφο του αυτοκράτορα της Κίνας Σεν Νουνγκ).
Άλλοι λαοί, γνώστες των βοτάνων, υπήρξαν οι Ινδοί, οι Αιγύπτιοι, οι Κέλτες, οι αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες.
Οι κλασικοί Έλληνες συγγραφείς και γιατροί της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Διοσκουρίδης, ο Γαληνός κ.ά., έγραψαν διάφορα συγγράμματα για τις θεραπευτικές ιδιότητες και τον τρόπο χρήσης των φυτών, βασισμένοι στις λαϊκές παραδόσεις της εποχής τους.
Κατά το Μεσαίωνα, οι γνώσεις αυτές διαδόθηκαν μέσω των μοναστηριών, που ήταν κέντρα βοτανοθεραπείας. Ιδρύθηκαν νοσοκομεία που είχαν ειδικούς κήπους για την καλλιέργεια διάφορων φυτών, από τα οποία οι μοναχοί έφτιαχναν τα φαρμακευτικά ποτά, τα έλαια και τις αλοιφές που χρειάζονταν για τη θεραπεία των ασθενών. Επιπλέον, τα δάση και οι αγροί προμήθευαν τους χωρικούς με ό,τι χρειάζονταν για να θεραπευτούν.
Κατά τον 16ο και 17ο αιώνα δημοσιεύτηκαν πολλά βοτανολόγια, που στόχευαν να βοηθήσουν όσους ασχολούνταν με τη βοτανοθεραπεία στον προσδιορισμό και στη χρήση των φυτών.
Την ίδια εποχή (Τουρκοκρατία) στη χώρα μας, η χρήση των βοτάνων ήταν επίσης πολύ διαδεδομένη. Τα φαρμακευτικά φυτά χρησιμοποιούνταν σύμφωνα με διάφορες οικογενειακές παραδόσεις ή τις οδηγίες των πρακτικών γιατρών (λαϊκοί γιατροί με το όνομα Κομπογιαννίτες ή Βικογιατροί).
Από τις αρχές του αιώνα μας, άρχισε να εγκαταλείπεται η βοτανοθεραπεία και τα φυτά αντικαταστάθηκαν από διάφορα χημικά παρασκευάσματα (αποτέλεσμα της ανάπτυξης της χημικής-φαρμακευτικής βιομηχανίας, ιδίως μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο). Όσο αυξάνονταν όμως τα φάρμακα, τόσο αυξάνονταν και οι αρρώστιες.
Έτσι η ανάγκη επιστροφής στη φύση έγινε σιγά σιγά μεγαλύτερη και στην εποχή μας έχει πια πολλούς οπαδούς. Τα βότανα, που εδώ και δεκαετίες είχαν εξαφανιστεί από την αγορά και την κουζίνα μας, ξαναπαίρνουν πάλι τη θέση που τους ανήκε.
Όπως απέδειξε η πείρα αιώνων, πολλά φυτά, ρίζες, φύλλα και σπόροι διαθέτουν πιο δραστικές θεραπευτικές ιδιότητες από φάρμακα. Στις μέρες μας μάλιστα πολλοί είναι αυτοί που εμπιστεύονται τα βότανα και για να αποφύγουν τις παρενέργειες των φαρμάκων.
Θεραπευτικά- μαγικά βότανα
Για τους παραδοσιακούς λαούς, πολλά βότανα εκτός από θεραπευτικές είχαν και μαγικές ιδιότητες. Έφτιαχναν αλοιφές, που θεωρούσαν ότι θεράπευαν κάθε αρρώστια και πληγή. Κάποιοι τα έβραζαν για να φτιάξουν μαγικά προστατευτικά φίλτρα, που τα έπιναν. Άλλοι τα χρησιμοποιούσαν σαν φυλαχτά που φορούσαν πάνω τους ή τα τοποθετούσαν στην πόρτα, στο παράθυρο ή στο κρεβάτι για να τους προστατεύουν από μάγια, δαίμονες, εφιάλτες και αρρώστιες.
Συλλογή βοτάνων
Σύμφωνα με την παράδοση, τα βότανα είναι πιο δραστικά αν φυτεύονται κατά το πρώτο ή το δεύτερο τέταρτο της σελήνης.
Η συλλογή τους δεν γίνεται μια μόνο συγκεκριμένη εποχή. Εξαρτάται από τα μέρη του φυτού που θέλουμε να συλλέξουμε, την περιοχή που φυτρώνει και τη φύση του.
Σπόροι: η συλλογή τους γίνεται την εποχή που έχουν ωριμάσει, κάτι που φαίνεται από τη σκληρότητά τους.
Ξύλο: θα πρέπει να είναι ώριμο, οπότε είναι καλύτερα το χειμώνα.
Καρποί: την εποχή της ωρίμανσής τους.
Βλαστοί: μαζεύονται την άνοιξη
Φλούδα: συλλέγεται από νέα κλαδιά άνοιξη ή φθινόπωρο.
Άνθη: συλλέγονται τις πρώτες πρωινές ώρες μετά τη δροσιά, όταν υπάρχει πλήρης άνθιση, δηλαδή άνοιξη ή φθινόπωρο.
Φύλλα: κυρίως τις απογευματινές ώρες, την εποχή που το φυτό ανθίζει.
Ρίζες: μαζεύονται τότε που το φυτό έχει αποθηκεύσει εκεί όλες τις ουσίες, δηλαδή στο τέλος του καλοκαιριού και προς το φθινόπωρο.
Ολόκληρα φυτά: η συλλογή τους γίνεται προς το τέλος της άνοιξης.
Πλήθος παράδοξων εθίμων συνοδεύουν τη συλλογή βοτάνων. Οι Δρυίδες τα μάζευαν ξυπόλυτοι, ντυμένοι με μακρύ λινό ένδυμα κι έκοβαν τα πολύτιμα φυτά με χρυσό δρεπάνι, καθώς ορισμένα δεν έπρεπε να κόβονται με σιδερένιο εργαλείο.
Εμπειρικοί γιατροί και μάγοι έκοβαν τα βότανα με το αριστερό χέρι, χωρίς ποτέ να κοιτούν προς την πλευρά απ’ όπου φύσαγε ο άνεμος ή να στρέφουν το πρόσωπό τους προς τα πίσω. Μιλούσαν στα φυτά που μάζευαν και ποτέ δε σήκωναν όποιο έπεφτε στο έδαφος, καθώς η ευεργετική του δύναμη είχε πια επιστρέψει στη γη.
Αποξήρανση- διατήρηση
Η αποξήρανση των φαρμακευτικών φυτών πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, έτσι ώστε να μη χάσουν τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Για το λόγο αυτό, αμέσως μετά το μάζεμα, τα φυτά πρέπει να εκτίθενται σε χώρο που αερίζεται καλά, κάτω από σκιά, χωρίς υγρασία, να υπάρχει ζέστη και να τα βοηθάμε γυρίζοντάς τα τακτικά.
Αμέσως μετά την αποξήρανση, αφαιρούμε οποιαδήποτε ξένη ουσία βρίσκεται πάνω στο φυτό και το τοποθετούμε σε δοχείο που κλείνει καλά και στο οποίο γράφουμε σε ετικέτα την ημερομηνία αποξήρανσης και τα στοιχεία του φυτού.
Η θερμοκρασία διατήρησης πρέπει να είναι κανονική και να μην υπάρχει υγρασία ή φως.
Επειδή με τον καιρό τα φυτά χάνουν τις ιδιότητές τους, καλό είναι να τα ανανεώνουμε μια φορά το χρόνο.
Χρήση
Για τη χρήση των βοτάνων θα πρέπει αυτός που τα χρησιμοποιεί να γνωρίζει ορισμένους κανόνες. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην προμήθεια του κάθε βοτάνου, διότι από απροσεξία ή από άγνοια μπορεί να γίνει προμήθεια κάποιου άσχετου με τη συγκεκριμένη ασθένεια του ενδιαφερόμενου.
Καλό θα ήταν να εφαρμόζουμε τη θεραπεία με βότανα μόνο για ελαφριές παθήσεις.
Επίσης θα ήταν καλή μια δοκιμή στη χρήση του φυτού πριν την κανονική θεραπεία, για την περίπτωση αλλεργίας στη συγκεκριμένη ουσία.
Υπάρχει περίπτωση σε κάθε ασθένεια να συστηθεί ένας συνδυασμός βοτάνων, γι’ αυτό θα πρέπει να ερωτηθεί ειδικός.
Συνιστάται μεγάλη προσοχή στη χρήση των βοτάνων, γιατί ορισμένα από αυτά είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. εξαιτίας των δηλητηριωδών ουσιών που πιθανόν να περιέχουν.
Κυριότερα παρασκευάσματα των φυτών
Αφέψημα: Παρασκευάζεται από τα σκληρά μέρη του φυτού (ρίζες, σπόροι, φλούδες, κοτσάνια). Βράζουμε το βότανο σε σιγανή φωτιά για 10 λεπτά περίπου. Το στραγγίζουμε πιέζοντας να βγουν όλοι οι χυμοί του και χρησιμοποιούμε ανάλογα με την περίπτωση.
Έγχυμα: Είναι η καλύτερη μέθοδος για να πάρουμε τις θεραπευτικές ιδιότητες των ευαίσθητων μερών των φυτών, των λουλουδιών και των φύλλων τους. Γίνεται ρίχνοντας σε βραστό νερό, αφού το κατεβάσουμε από τη φωτιά, το θεραπευτικό μέρος του φυτού (νωπό ή αποξηραμένο) για 10 λεπτά περίπου. Το σουρώνουμε και το χρησιμοποιούμε.
Κομπρέσες: Βυθίζουμε ένα πανί σ’ ένα έγχυμα βοτάνων και μετά το τοποθετούμε στην προσβεβλημένη περιοχή. Οι κομπρέσες μπορεί να είναι ζεστές ή κρύες, ανάλογα με την περίπτωση.
Κατάπλασμα: Τοποθετούμε νωπά βότανα σ’ ένα πανί, το βυθίζουμε για λίγο σε βραστό νερό, το στραγγίζουμε και το βάζουμε στην προσβεβλημένη περιοχή. Διατηρούμε το κατάπλασμα υγρό, βυθίζοντάς το περιοδικά στο ζεστό νερό.
Βάμμα: Παίρνουμε το φυτό και το ρίχνουμε σε οινόπνευμα, όπου παραμένει για αρκετό χρόνο. Το υγρό που προκύπτει λέγεται βάμμα (μόνο για εξωτερική χρήση).
Εκχύλισμα: Γίνεται όταν βράσουμε το υγρό που περιέχει το φυτό τόσο πολύ, ώστε να εξατμιστεί ένα μέρος του.
Μπορεί η επιστήμη μέσα σε μερικές δεκαετίες να ώθησε την Ιατρική σε θαυμαστά επιτεύγματα, όμως η θεραπευτική δεν είναι υπόθεση μόνο του 20ου αιώνα. Τίποτε δεν πρέπει να παραμελείται. Γνώσεις και παλιές τεχνικές θεραπείας είναι πάντα πολύτιμες.
Βιβλιογραφία
«Μαγικά Βότανα: ιστορία, θεραπεία, λαϊκή παράδοση», M. Picton, Εκδ. Κοχλίας
«Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά του εθνικού δρυμού Βίκου- Αώου», Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κόνιτσας.
«Τα φαρμακευτικά φυτά του τόπου μας» Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Πιερίας.
nea-acropoli-athens.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου